czwartek, 3 września 2015

Weksel in blanco nie jest wekslem

Większość z nas najprawdopodobniej widziała w życiu weksel, a jeżeli nie, to przynajmniej słyszała o tym papierze wartościowym. Nieco inaczej rzecz kształtuje się w zakresie znajomości regulacji prawnych opisujących zagadnienia związane z zobowiązaniami wekslowymi. Powyższe nie może dziwić choćby z tej przyczyny, iż prawo wekslowe unormowane zostało ustawą z 1936 roku, która do dnia dzisiejszego była tylko dwa razy nowelizowana (trzecia zmiana wejdzie w życie 1 stycznia 2016 roku), a jej język - bez wahania - można określić jako anachroniczny. Wprawdzie lata świetności weksle mają już za sobą, ale wciąż nie można im odmówić doniosłej roli jaką spełniają w obrocie. W Polsce płatnicza i kredytowa funkcja weksla obecnie zanika, natomiast bardzo często można spotkać weksle wystawiane tytułem zabezpieczenia wykonania zobowiązania ze stosunku podstawowego (np. z tytułu pożyczki, dostawy towarów). Jeżeli mówimy o zabezpieczeniu jakiejś wierzytelności i przychodzi nam do głowy prawo wekslowe, to najprawdopodobniej będzie to równoznaczne z sięgnięciem po weksel in blanco, o którym chciałbym dzisiaj dwa słowa powiedzieć. W ramach niniejszego wpisu nie zamierzam komentować lub relacjonować konkretnej koncepcji (zagadnienia) związanej z wekslem in blanco, inaczej wekslem niezupełnym, lecz postaram się w żołnierskich słowach odpowiedzieć na kilka pytań, które mogą nurtować niejednego wierzyciela lub dłużnika wekslowego.

1. Jakie kryteria musi spełniać dokument, żeby można było mówić o wekslu niezupełnym (in blanco)?
Wystarczający jest sam podpis złożony w celu zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Przy czym nie musi to być podpis wystawcy weksla. Może to być na przykład podpis awalisty (poręczyciela). W razie zaistnienia sporu konieczne będzie zbadanie rzeczywistej woli stron, związanej z wręczeniem karty papieru zawierającej sam podpis. Zastosowanie - rzecz jasna - znajdą dyrektywy wykładni oświadczeń woli z art. 65 k.c.

2. Czy konieczne jest umieszczenia na karcie, poza podpisem, nazwy "weksel", aby można było mówić o wekslu in blanco?
Nie, nie jest to niezbędne. Złożenie jednak podpisu na karcie opatrzonej nazwą "weksel" będzie znacząco ułatwiać ustalenie (wykazanie) rzeczywistej woli osoby, która złożyła podpis na takim dokumencie. 

3. W jaki sposób ustalić wolę stron w związku z wystawieniem weksla in blanco?
Najłatwiej jest powołać się na porozumienie wekslowe, najczęściej zwane deklaracją wekslową. Wręczający i odbiorca weksla in blanco winni w sposób wyczerpujący porozumieć się w zakresie sposobu jego wypełnienia. Z porozumienia takiego musi wprost wynikać umocowanie odbiorcy dokumentu (najczęściej będzie to remitent) do uzupełnienia pozostałych obligatoryjnych elementów weksla. Deklaracja może także obejmować ustalenia w przedmiocie fakultatywnych klauzul wekslowych.

4. Czy deklaracja wekslowa musi być sporządzona w formie pisemnej?
Nie, nie musi. Prawo wekslowe nie przewiduje w tym przypadku żadnej szczególnej formy. Jednakże brak utrwalenia, na piśmie, porozumienia wekslowego jest ze wszech miar niepożądane. Negatywne skutki mogą dotknąć zarówno dłużników, jak i wierzycieli wekslowych, którzy będą mieli utrudnione zadanie w zakresie wykazania treści omawianego porozumienia.

5. Czy weksel in blanco jest wekslem?
Nie, weksel in blanco nie jest wekslem. O wekslu można dopiero mówić, jeśli dany dokument będzie spełniał wymagania określone w art. 1 lub 101 prawa wekslowego. Podpis na wekslu in blanco nie oznacza jeszcze zaciągnięcia zobowiązania wekslowego. Zobowiązanie to powstanie - z mocą wsteczną - z chwilą prawidłowego uzupełnienia weksla. W tym aspekcie warto zapoznać się z wyrokiem Sądu Najwyższego z dnia 21 września 2006 roku (I CSK 130/06).

6. Czy weksel in blanco może być przedmiotem obrotu?
Zagadnienie to jest dość skomplikowane, ale dwie uwagi wydają się najistotniejsze. Weksel in blanco wraz z uprawnieniem do uzupełnienia można przenieść w drodze przelewu, chyba że co innego wynika z treści upoważnienia do uzupełnienia. Za niedopuszczalne natomiast należy uznać indosowanie weksla in blanco, bowiem nie jest to dokument (papier wartościowy) spełniający wszystkie wymagania dla weksla. 

7. Co się dzieje, gdy weksel zostanie uzupełniony sprzecznie z porozumieniem?
Jeśli posiadacz (odbiorca) weksla in blanco nada mu cechy weksla (uzupełni o wymagane ustawą elementy), to można mówić o istnieniu weksla jako takiego. Inaczej sytuacja się kształtuje w odniesieniu do zobowiązania wekslowego. Trafna jest koncepcja, w myśl której zobowiązanie w takim przypadku nie powstanie. Żeby zobowiązanie wekslowe powstało, to treść dokumentu weksla winna być zgodna z upoważnieniem zawartym w porozumieniu.

8. Czy zobowiązanie wekslowe może być nieprzedawnione w sytuacji, gdy zobowiązanie ze stosunku podstawowego już się przedawniło?
Tak, taka sytuacja jak najbardziej może mieć miejsce. Przy podpisywaniu weksla in blanco i konstruowaniu deklaracji wekslowej warto zwrócić uwagę na uzgodnienie dotyczące terminu w jakim powinno dojść do uzupełnienia weksla. Zazwyczaj przyjmuje się, iż powinno to nastąpić do momentu przedawnienia roszczenia wynikającego z zobowiązania, które zostało zabezpieczone przez wystawienie weksla in blanco. Zgodnie z art. 70 Prawa wekslowego roszczenia wekslowe (przeciwko akceptantowi, wystawcy weksla własnego) ulegają przedawnieniu w terminie trzech lat, licząc od dnia płatności wekslu. 

Mam nadzieję, że powyższe odpowiedzi rozjaśnią Państwa niektóre wątpliwości. W razie potrzeby szerszego omówienia (wyjaśnienia) konkretnego problemu, zachęcam do kontaktu.