Zwrot dofinansowania na podstawie weksla

Przedsiębiorco - zawsze zastanów się kilka razy oraz skonsultuj z profesjonalistą zanim podpiszesz weksel in blanco oraz deklarację wekslową. Maksyma stara jak ww. papier wartościowy.

Od jakiegoś czasu wykształciła się praktyka przedsiębiorców polegająca na kwestionowaniu możliwości zabezpieczenia wekslem ewentualnych roszczeń związanych z obowiązkiem zwrotu środków przeznaczonych do realizacji programów finansowanych z funduszy europejskich. Koronnym argumentem miała być okoliczność, że zwrot tych środków następuje w trybie administracyjnym (art. 207 ust. 9-12a ustawy z dnia 27 X 2009 r. o finansach publicznych), a więc droga sądowa jest niedopuszczalna, co winno powodować praktyczną niemożliwość realizacji roszczenia z weksla.

Argumentacji tej zasadnie nie podzielił Sąd Najwyższy w uchwale z 6 kwietnia 2017 roku (III CZP 117/16) odwołując się m.in. do istoty zobowiązania wekslowego. Pogląd ten potwierdzony został także w postanowieniu SN z 21 lipca 2017 roku (I CSK 717/16).
Przedsiębiorco - jeśli zamierzasz bronić się przed obowiązkiem zwrotu dofinansowania, to nie tędy droga.

Jurysdykcja w sprawach naruszenia tajemnicy handlowej w rozumieniu dyrektywy 2016/943

1.              Wprowadzenie

W toku prac nad dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnych know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskanie, wykorzystaniem i ujawnieniem[1] (zwana dalej dyrektywą 2016/943) stwierdzono, że innowacyjne przedsiębiorstwa są w coraz większym stopniu narażone na nieuczciwe praktyki - zarówno wewnątrz Unii, jak i poza nią - mające na celu przywłaszczenie tajemnic przedsiębiorstwa, takie jak np. kradzież, nieuprawnione kopiowanie, szpiegostwo gospodarcze czy naruszenie wymogów poufności. W świetle postawionej diagnozy nielegalne pozyskiwanie, wykorzystywanie lub ujawnianie tajemnicy przedsiębiorstwa uniemożliwia prawowitym posiadaczom tajemnicy przedsiębiorstwa czerpanie korzyści z wejścia na rynek przed konkurentami, które wynikają z ich innowacyjnych wysiłków. Konieczne jest zatem wprowadzenie skutecznych i porównywalnych środków prawnych służących ochronie tajemnic przedsiębiorstwa w całej Unii Europejskiej, co winno odwrócić zjawisko wyhamowania innowacyjności i kreatywności przedsiębiorców oraz spadku liczby inwestycji[2].

Okoliczność, że nie wszystkie państwa członkowskie przyjęły krajowe definicje tajemnicy przedsiębiorstwa[3] stanowi, obok braku spójności w odniesieniu do środków cywilnoprawnych dostępnych w przypadku bezprawnego pozyskiwania, wykorzystywania lub ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa, jedną z najważniejszych przyczyn jakie legły u podstaw przyjęcia dyrektywy 2016/943[4]. Ergo, jednym z podstawowych zadań mających na celu harmonizację prawa państw członkowskich było wprowadzenie jednolitej definicji tajemnicy przedsiębiorstwa[5]. Definicja ta została sformułowana w przepisie art. 2 pkt 1 dyrektywy 2016/943, stosownie do którego „tajemnica przedsiębiorstwa” oznacza informacje, które spełniają wszystkie następujące wymogi: a) są poufne w tym sensie, że jako całość lub w szczególnym zestawie i zbiorze ich elementów nie są ogólnie znane lub łatwo dostępne dla osób z kręgów, które zwykle zajmują się tym rodzajem informacji; b) mają wartość handlową dlatego, że są objęte tajemnicą; c) poddane zostały przez osobę, która zgodnie z prawem sprawuje nad nimi kontrolę, rozsądnym, w danych okolicznościach, działaniom dla utrzymania ich w tajemnicy[6]. Określenie tajemnicy przedsiębiorstwa, przyjęte w dyrektywie 2016/943, jest tożsame z definicją „poufnych informacji” zawartych w art. 39 ust. 2  Porozumienia w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights; w skrócie TRIPS)[7]. Nadto dodać należy, że według przeważającego stanowiska doktryny[8] tajemnice handlowe wchodzą w zakres obowiązującego w polskim prawie (art. 11 ust. 4 u.z.n.k.) pojęcia tajemnicy przedsiębiorstwa, które wpisuje się we wskazane powyżej standardy.

W niniejszym tekście omówione zostanie zagadnienie jurysdykcji w sprawach o naruszenie tajemnicy handlowej w rozumieniu dyrektywy 2016/943, ale także szerzej – w sprawach o naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa.

2.            Podstawa jurysdykcji w sprawach o naruszenie tajemnicy handlowej w rozumieniu dyrektywy 2016/943

Zgodnie z motywem 37 dyrektywy 2016/943, jej celem nie jest ustanowienie zharmonizowanych zasad współpracy sądowej, właściwości sądów, uznawania i wykonywania wyroków w sprawach cywilnych i handlowych czy też uregulowanie kwestii prawa właściwego. Inne instrumenty unijne, które regulują tego rodzaju kwestie w sposób ogólny, powinny co do zasady nadal być stosowane w dziedzinie objętej niniejszą dyrektywą. Dyrektywa 2016/943 w istocie nie zawiera przepisów dotyczących kwestii jurysdykcji. W rozdziale I określony został przedmiot i zakres stosowania dyrektywy; II rozdział został poświęcony charakterystyce pozyskiwania, wykorzystywania i ujawniania tajemnic przedsiębiorstwa; z kolei rozdział III traktuje o środkach ogólnych, procedurach i środkach prawnych; ostatni (IV) rozdział obejmuje kwestię kar, sprawozdawczości oraz zawiera przepisy końcowe.

Na tle powyższego należy rozważyć, które normy wtórnego prawa Unii Europejskiej znajdą zastosowanie w przypadku badania jurysdykcji w sprawach, których istota dotyczy naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu dyrektywy 2016/943, w tym tajemnicy handlowej. Naprzód należy stwierdzić, że w przypadku naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa mamy (zasadniczo) do czynienia z czynem nieuczciwej konkurencji[9]. W konsekwencji (w zakresie objętym tematem opracowania) zastosowanie winny znaleźć te przepisy, do których sąd państwa członkowskiego powinien sięgnąć badając jurysdykcję w sprawach związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji. Zatem właściwym aktem prawnym będzie Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (EU) nr 1215/2012 z dnia 12 grudnia 2012 roku w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych[10] (zwane dalej rozporządzeniem brukselskim Ia lub Bruksela Ia). Rozporządzenie brukselskie Ia w treści art. 7 pkt 2 odwołuje się explicite do spraw dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego, toteż nie ulega kwestii, że regulacja ta obejmuje swoim zakresem zastosowania sprawy z tytułu nieuczciwej konkurencji[11]. W literaturze zauważono, że: „Przepis art. 1 ust. 1 zd. 2 Bruksela Ia wyraźnie wyłącza z jego zakresu sprawy podatkowe, celne oraz administracyjne, co dla prawnika z systemów prawa kontynentalnego nie budzi wątpliwości, a także sprawy dotyczące odpowiedzialności państwa  za działania lub zaniechania w wykonywaniu władzy publicznej (acta iure imperii)”[12]. Nadto w art. 1 ust. 2 Bruksela Ia sformułowano katalog spraw, co do których rozporządzenia brukselskiego Ia nie stosuje się. Wyłączenia te nie dotyczą jednak spraw z tytułu nieuczciwej konkurencji[13].

Podsumowując powyższe, sprawy z tytułu naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa (w tym tajemnicy handlowej) w rozumieniu dyrektywy 2016/943 nie są wyłączone z pod zakresu zastosowania rozporządzenia brukselskiego Ia. W takim stanie rzeczy przedmiotem analizy będzie zasada ogólna przyjęta w art. 4 ust. 1 Bruksela Ia, a następnie charakterystyce poddana zostanie jurysdykcja szczególna z art. 7 pkt 2, art. 7 pkt 5 oraz art. 8 pkt 1 rozporządzenia brukselskiego Ia.

Omówienie innych podstaw jurysdykcji w sprawach o naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa (w tym tajemnicy handlowej) w rozumieniu dyrektywy 2016/943, a to znajdujących się w umowach międzynarodowych lub kodeksie postepowania cywilnego, lub wynikających z umów prorogacyjnych (art. 25 rozporządzenia brukselskiego Ia), wykracza poza ramy niniejszego opracowania[14].

3.              Miejsce zamieszkania pozwanego jako podstawa jurysdykcji

Według art. 4 ust. 1 rozporządzenia brukselskiego Ia, z zastrzeżeniem przepisów niniejszego rozporządzenia osoby mające miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego mogą być pozywane, niezależnie od ich obywatelstwa, przed sądy tego państwa członkowskiego. Przyjęta w Brukseli Ia zasada, w świetle której jurysdykcja sądu ustalana jest na podstawie miejsca zamieszkania pozwanego[15] na terytorium państwa członkowskiego, dotyczy wszystkich spraw objętych zakresem zastosowania rozporządzenia brukselskiego Ia, w tym spraw z tytułu naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa[16].

Rozporządzenie brukselskie Ia wprawdzie nie zawiera autonomicznej definicji samego pojęcia „miejsce zamieszkania osoby fizycznej", jednakże przepis art. 62 ust. 1 Bruksela Ia przewiduje, że w celu ustalenia, czy strona ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego, którego sądy rozpoznają sprawę, sąd stosuje swoje prawo, a zatem własną definicję pojęcia. Natomiast, jeśli strona nie ma miejsca zamieszkania w państwie członkowskim, którego sądy rozpoznają sprawę, sąd w celu ustalenia, czy strona ma miejsce zamieszkania w innym państwie, stosuje prawo tego państwa (art. 62 ust. 2 Bruksela Ia). Zatem przykładowo, jeżeli sąd polski będzie badał swoją jurysdykcję, a pozwany ma miejsce zamieszkania w Polsce, wówczas dla ustalenia czy faktycznie ma on miejsce zamieszkania w Polsce sąd będzie stosował swoje prawo merytoryczne (lex fori), czyli art. 25 k.c.[17] Gdyby jednak sąd polski rozpoznaje sprawę przeciwko obywatelowi polskiemu, ale mieszkającemu np. w Niemczech, wówczas będzie obowiązany zastosować prawo cywilne niemieckie dla ustalenia, czy pozwany ten, według prawa tego państwa ma na jego terytorium miejsce zamieszkania[18].

W literaturze trafnie wskazano, że na potrzeby międzynarodowego postępowania cywilnego wystarczające jest określenie państwa, w którym dana osoba znajduje się z zamiarem stałego przebywania. Nie ma zaś konieczności ustalania miejscowości, do której odnosi się art. 25 k.c.[19] Przepis ten należy w omawianym zakresie stosować odpowiednio. Edyta Figura-Góralczyk podkreśliła, że wykładając przesłankę „stałego pobytu” z art. 25 k.c., należy badać, czy przebywanie w danym państwie nie ma wyłącznie na celu stworzenia podstawy jurysdykcyjnej do wytoczenia sprawy w danym kraju. Zapatrywanie to jest zbieżne z poglądami doktryny i orzecznictwa wykształconymi na gruncie norm kolizyjnych prawa prywatnego międzynarodowego[20].

Z punktu widzenia jurysdykcji w sprawach o naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu dyrektywy 2016/943, kluczowe wydaje się przeanalizowanie kwestii „miejsca zamieszkania” w kontekście osób innych niż fizyczne[21]. Aspekt ten reguluje art. 63 Bruksela Ia. Przepis ten kreuje pojęcie siedziby osoby prawnej, jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej. Stosownie do treści powołanej regulacji, „dla celów rozporządzenia spółka, osoba prawna lub ich związek ma siedzibę tam, gdzie znajduje się: a) siedziba statutowa, b) centralny zarząd, c) główne miejsce prowadzenia działalności". Jest to nawiązanie do art. 48 TWE. Z tym, że w przypadku Irlandii, Cypru i Zjednoczonego Królestwa przez pojęcie "siedziby statutowej" należy rozumieć registered office lub jeżeli takie nigdzie nie istnieje – place of incorporation (miejsce uzyskania zdolności prawnej) lub jeżeli takie nigdzie nie istnieje –miejsce, zgodnie z którego prawem nastąpiło formation (założenie)[22]. Na tle zreferowanego unormowania (art. 63 Bruksela Ia) należy uwypuklić, że dopuszczalne jest, że pozwany w konkretnej sprawie będzie miał więcej niż jedno miejsce zamieszkania, co implikuje możliwość wytoczenia powództwa w więcej niż jednym państwie.

Na tle spostrzeżeń powołanej w niniejszym opracowaniu autorki, trzeba się zgodzić, że w sprawach o naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa może okazać się problematyczne określenie osoby, która takiego czynu nieuczciwej konkurencji się dopuściła, co w konsekwencji prowadzi do trudności w zakresie prawidłowego wskazania podmiotu posiadającego bierną legitymację procesową. Problem może pojawić się, gdy konkretna osoba mimo odrębności prawnej jest kapitałowo lub osobowo powiązana z inną osobą lub osobami (np. w sytuacji spółki „córki” zależnej od spółki „marki”, w stosunku do koncernu lub holdingu)[23]. Powyższe nasuwa wątpliwości, co do miarodajnego miejsca zamieszkania (w kwestii jurysdykcji) w sytuacji, gdy do naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa dojdzie na skutek działania jedynie spółki „córki” lub jeżeli wyłączną decyzję w omawianym zakresie podjęła spółka kontrolująca („matka”). Zagadnienie to nie zostało jeszcze rozstrzygnięte przez orzecznictwo[24]. Racjonalnym rozwiązaniem, choćby z punktu widzenia przedawnienia, wydaje się wytoczenie powództwa zarówno w stosunku do działającej bezpośrednio spółki, jak również względem mającej nad nią kontrolę[25]. Możliwość taka – w świetle obowiązującego stanu prawnego – jest iluzoryczna, albowiem w polskim ustawodawstwie, w przeciwieństwie do systemu common law, brak jest możliwości pociągnięcia do odpowiedzialności podmiotów powiązanych wedle tzw. koncepcji przebicia zasłony korporacyjnej[26].

4.              Jurysdykcja na podstawie art. 7 pkt 2 rozporządzenia brukselskiego Ia

Przepis art. 7 Bruksela 1a otwiera sekcję poświęconą jurysdykcji szczególnej. Stosownie do treści jego pkt 2, osoba, która ma miejsce zamieszkania na terytorium państwa członkowskiego może być pozwana w innym państwie członkowskim w sprawach dotyczących czynu niedozwolonego lub czynu podobnego do czynu niedozwolonego - przed sądy miejsca, w którym nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę. Jak już sygnalizowano powyżej czyny polegające na naruszeniu tajemnicy przedsiębiorstwa, stanowiące wycinek deliktów nieuczciwej konkurencji, mieszczą się w zakresie zastosowania cytowanej powyżej normy[27]. Oznacza to, że w przypadku takiego naruszenia pozew może zostać wniesiony do sądu państwa członkowskiego, o ile czyn popełniony w innym państwie członkowskim spowodował lub może[28] spowodować szkodę na obszarze właściwości sądu rozpoznającego sprawę[29].

Na tle dotychczasowego dorobku orzecznictwa i doktryny należy za J. Gołaczyńskim odnotować, że norma jurysdykcyjna zawarta w art. 7 pkt 2 rozporządzenia brukselskiego Ia jest oparta  na istnieniu łącznika wynikającego ze szczególnie ścisłego związku pomiędzy roszczeniem, a sądem miejsca, gdzie nastąpiło lub może nastąpić zdarzenie wywołujące szkodę, który uzasadnia przyznanie jurysdykcji temu sądowi ze względu na prawidłowe administrowanie wymiarem sprawiedliwości oraz sprawną organizację postępowania[30]. W literaturze także zwraca się uwagę, że miejsce naruszenia (forum delicti) jest uważane za najlepsze miejsce toczenia procesu z powodu łatwości wykonania orzeczenia, bliskości wystąpienia elementów stanu faktycznego oraz największej dostępności środków dowodowych[31].

W przypadku bezprawnego pozyskiwania, wykorzystywania i ujawniania tajemnicy przedsiębiorstwa, o czym mowa w dyrektywie 2016/943, znaczenie bardziej istotne od ewentualnego odszkodowania może okazać się korzystanie z instrumentów prawnych o charakterze prewencyjnym (np. powództwo o zaniechanie naruszeń; środki tymczasowe i zabezpieczające). Zgodnie z omawianą normą jurysdykcyjną właściwy jest nie tylko sąd miejsca, gdzie nastąpiło zdarzenie wyrządzające szkodę, lecz również sąd miejsca, gdzie takie zdarzenie może nastąpić. Rozwiązanie to, wprowadzone jeszcze pod rządami poprzedniego rozporządzenia brukselskiego (Bruksela I – nr 44/2001), przyczyniło się do rozwiązania wątpliwości (powstałych na tle Konwencji brukselskiej) w kwestii zastosowania komentowanego przepisu także w stosunku do środków o charakterze prewencyjnym, tj. takich, których celem jest zapobiegnięcie wyrządzenia szkody[32].

W przypadku naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa nie jest możliwe podanie jednolitej definicji miejsca zdarzenia wywołującego szkodę. Zapatrywanie to, wobec wielości zachowań rozumianych przez pojęcie „miejsca zdarzenia” w poszczególnych prawach merytorycznych, wykształciło się w doktrynie na tle spraw dotyczących czynów nieuczciwej konkurencji. Dlatego też miejsce gdzie doszło w danej sprawie do zdarzenia winno być ad casu badane[33]. Edyta Figura-Góralczyk zauważa, że pojęcie wystąpienia zdarzenia jest określane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) na dwa sposoby. Po pierwsze – jako miejsce, gdzie fizycznie wystąpiło dane zdarzenie[34], a po drugie – jako miejsce, gdzie osoba popełniająca konkretny czyn ma swoją siedzibę statutową (establishment)[35].

Określenie jurysdykcji według art. 7 pkt 2 rozporządzenia brukselskiego Ia jest możliwe nie tylko przez pryzmat miejsca zdarzenia, ale także przez odwołanie się do miejsca wystąpienia szkody[36]. Na przestrzeni lat TSUE wypracował kryteria precyzujące, w jakich sprawach miejsce szkody może być podstawą jurysdykcji. W piśmiennictwie odnotowano, że: „Po pierwsze – może być to jedynie szkoda, która została wyrządzona bezpośrednio poszkodowanemu. Po drugie – nie może być ona rozumiana jako każde miejsce, w którym mogą być odczuwalne niekorzystne skutki czynu niedozwolonego. W szczególności nie obejmuje ona terytorium państwa, gdzie poszkodowany mógł doznać szkód majątkowych, będących następstwami szkody pierwotnej. Miarodajna dla wyznaczenia jurysdykcji jest jedynie szkoda pierwotna. Miejsce szkody nie jest również tożsame z miejscem zamieszkania poszkodowanego, będącym tez centralnym punktem położenia jego majątku, jeżeli utrata składników majątkowych w innym państwie spowodowała w kraju miejsca zamieszkania  stratę finansową. Nie jest nią bowiem umiejscowienie straty w ogólnym majątku danej osoby. Niemniej powyższe nie wyklucza, że miejsce szkody może być zlokalizowane tam, gdzie powstała bezpośrednia strata ekonomiczna[37].

Podsumowując, w sprawach o naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa nie jest konieczne wytaczanie powództwa lub kierowanie wniosku o zabezpieczenie przed sąd miejsca zamieszkania (siedziby) pozwanego (obowiązanego). Istnieje bowiem możliwość odwołania się do pojęcia miejsca zdarzenia wywołującego szkodę oraz samego miejsca szkody (art. 7 pkt 2 Bruksela Ia). Skomplikowane przypadki naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa mogą za sobą nieść istnienie jurysdykcji sądów więcej niż jednego państwa członkowskiego. Liczyć się jednak należy z tym, że sądy mogą przyjmować w takich wypadkach ograniczoną geograficznie kognicję, ergo nie będą chciały się wypowiadać na temat skutków (szkód), które powstały w innym państwie.

5.              Jurysdykcja na podstawie art. 7 pkt 5 Bruksela Ia

W myśl przepisu art. 7 pkt 5 rozporządzenia brukselskiego Ia w sprawach dotyczących sporów wynikających z działalności filii, agencji lub innego oddziału osoba mająca miejsce zamieszkania na terytorium UE może być pozwana przed sądy miejsca, w którym znajdują się filia, agencja lub inny oddział[38]. W przypadku ustalania jurysdykcji na mocy przytoczonej regulacji, jej podstawą będzie miejsce, w którym znajduje się filia, agencja lub inny oddział osoby, która dopuściła się naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa. Przy czym, aby art. 7 pkt 5 Bruksela Ia mógł mieć zastosowanie, to powstały spór musi wynikać z działalności tej jednostki organizacyjnej, a więc z jej funkcjonowaniem musi być związany przypadek bezprawnego pozyskiwania, wykorzystywania lub ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa[39].

W piśmiennictwie podnosi się, że art. 7 pkt 5 Bruksela Ia dotyczy sytuacji, gdy pozwany ustanowił w danym państwie członkowskim przedsiębiorstwo o stałym charakterze, przy czym nie jest to jego miejsce zamieszkania, w tym w rozumieniu art. 63 ust. 1 rozporządzenia brukselskiego Ia[40]. Z kolei z analizy orzecznictwa TSUE wynika, że dla przyjęcia jurysdykcji na podstawie miejsca filii lub agencji w danym państwie powinna występować stała, ale zależna od pozwanego struktura organizacyjna, działająca w imieniu pozwanego, z tym że nie musi pozostawać pod jego kierownictwem[41]. W końcu, podkreśla się, że „filia, agencja, lub inny oddział” winny nadal znajdować się i działać w danym państwie w chwili wytoczenia powództwa[42].

6.              Jurysdykcja na podstawie art. 8 pkt 1 rozporządzenia brukselskiego Ia

Nie trudno wyobrazić sobie sytuację, że do naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa może dojść na skutek działania więcej niż jednej osoby. Nie można także wykluczyć, że kilka niezależnych od siebie osób dopuści się naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, które to czyny będą ze sobą powiązane. Powyższe nasuwa spostrzeżenie, że jurysdykcja może zostać także określona na podstawie art. 8 pkt 1 Bruksela Ia. Aby było to możliwe wszystkie wskazane osoby (naruszyciele) winny mieć miejsce zamieszkania na terytorium Unii Europejskiej, a przynajmniej jeden z pozwanych będzie miał miejsca zamieszkania przed sądem, do którego zostanie wniesione powództwo[43]. Ponadto musi istnieć na tyle silna więź między poszczególnymi sprawami, aby łączne ich rozpoznanie i rozstrzygnięcie było pożądane w celu uniknięcia wydania w oddzielnych postępowaniach sprzecznych ze sobą orzeczeń[44]. Wtedy też dopuszczalne będzie sięganie po wskazaną normę jurysdykcyjną z art. 8 pkt 1 rozporządzenia brukselskiego Ia.

Posługując się przykładem z literatury z zakresu czynów nieuczciwej konkurencji można wskazać, że do bezprawnego pozyskiwania, wykorzystywania lub ujawnienia tajemnicy przedsiębiorstwa w rozumieniu dyrektywy 2016/943 może dojść na skutek zachowania, w którym bierze udział cały holding, w tym spółka „matka” i spółka „córka”, mające siedziby w różnych państwach członkowskich. Gdyby zatem obydwie spółki dopuściły się wspólnie jednego naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa lub ich odpowiedzialność wynika z tożsamości okoliczności faktycznych, art. 8 pkt 1 Bruksela Ia może być podstawą do ich wspólnego pozwania. Regulacja ta daje pewność, że zapadnie jednolite rozstrzygnięcie, a nadto umożliwia poszkodowanemu wytoczenie tylko jednego procesu w wybranej przez niego jurysdykcji spośród państw miejsc zamieszkania pozwanych[45].

7.              Podsumowanie

Podsumowując powyższe rozważania należy stwierdzić, że w obecnym stanie prawnym nie ma luki w zakresie norm jurysdykcyjnych obejmujących swym zakresem zastosowania przypadki naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa, w tym tajemnicy handlowej, w rozumieniu dyrektywy 2016/943. Podstawowe znaczenie w tej materii winny mieć skomentowane w niniejszym opracowaniu przepisy (art. 4 ust. 1, art. 7 pkt 2, art. 7 pkt 5 oraz art. 8 pkt 1 rozporządzenia brukselskiego Ia) wzbogacone o wypracowaną praktykę orzeczniczą oraz wykształcone poglądy doktryny na tle spraw dotyczących czynów nieuczciwej konkurencji. Konstatacja ta jest także zgodna z intencją prawodawcy unijnego, który wyraził sugestywny pogląd w motywie 37 preambuły do dyrektywy 2016/943.

---

[1] Dz. Urz. UE. L z 2016 r., nr 157, str. 1.

[2] Zob. motyw nr 4 dyrektywy 2016/943.

[3] Polski ustawodawca w art. 11 ust. 4 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (Dz. U. z 1993 r., nr 47, poz. 211 ze zm.) wprowadził następującą definicję: „Przez tajemnicę przedsiębiorstwa rozumie się nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności.” Przepis ten był nowelizowany w 2002 r.

[4] Zob. motyw nr 6 dyrektywy 2016/943.

[5] Zob. motyw nr 14 dyrektywy 2016/943.

[6] Definicja zawarta w art. 11 ust. 4 u.z.n.k. spełnia wymagania dyrektywy 2016/943. Przemawia za tym pogląd, w myśl którego wskazane powyżej unormowanie jest zgodne ze standardami przyjętymi w Porozumieniu w Sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights; w skrócie TRIPS) – zob. S. Sołtysiński, S. Gogulski, w: Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz, red. J. Szwaja, Warszawa 2016, art. 11, nb. 6, Legalis. Zapatrywanie to jest aktualne na tle dyrektywy 2016/943, gdyż definicja w niej zawarta została niejako przepisana z TRIPS. Por. także T. Targosz, E. Wojcieszko-Głuszko, w: System prawa handlowego, t. 3, Prawo własności przemysłowej, Warszawa 2015, s. 850-851.

[7] Zob. S. Sołtysiński, S. Gogulski, Ustawa, art. 11, nb. 6.

[8] Por. E. Traple, Ochrona informacji stanowiących tajemnice przedsiębiorstwa w ZNKU a ochrona tajemnic ujawnionych w trakcie negocjacji, MoP 2003 (dodatek), nr 21, s. 7; J. Szwaja, Ostatnie nowelizacje ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, cz. 1, MoP 2002, nr 24, s. 1115; S. Sołtysiński, S. Gogulski, Ustawa, art. 11, nb. 5.

[9] Zob. art. 3 ust. 2 u.z.n.k.

[10] Dz. Urz. UE L z 2012, nr 351, s. 1-32.

[11] Tak E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja w sprawach nieuczciwej konkurencji, KPP 2016, z. 4, s. 827.

[12] Tak. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 828.

[13] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 828.

[14] Zob. na ten temat E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 855-876.

[15] O domicylu pozwanego jako łącznika z rozporządzenia brukselskiego Ia zob. J. Gołaczyński, Jurysdykcja, uznawanie orzeczeń sądowych oraz ich wykonywanie w sprawach cywilnych i handlowych. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) Nr 1215/2012. Komentarz, red. J. Gołaczyński, Warszawa 2015, art. 4, teza 2-3 i tam powołane orzeczenia w sprawach C-420/97 oraz C-412/98.

[16] Por. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 830.

[17] Do tego przepisu odwołuje się art. 27 § 2 k.p.c.

[18] Zob. J. Gołaczyński, Jurysdykcja, art. 4, teza 4.

[19] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 832; M. Sokołowski, w: Kodeks cywilny, t. I, Komentarz do art. 1-449¹¹, red. M. Gutowski, Warszawa 2016, s. 146-147.

[20] Por. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 832-833; postanowienie SN z 15 VII 1978 r., IV CR 242/78, OSNCO 1979, nr 6, poz. 120 z glosą A. Mączyńskiego, OSPiKA 1981, z. 2, poz. 24; T. Ereciński, w: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Międzynarodowe postępowanie cywilne. Sąd polubowny (arbitrażowy), Warszawa 2012, pkt 2.

[21] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 833. Warto także, gwoli ścisłości, odnotować, że zgodnie z art. 2 pkt 3 dyrektywy 2016/943 sprawcą naruszenia może być każda osoba fizyczna i prawna, która bezprawnie pozyskała, wykorzystała lub ujawniała tajemnicę przedsiębiorstwa.

[22] Por. J. Gołaczyński, Jurysdykcja, art. 4, teza 5.

[23] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 834.

[24] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 834.

[25] Szerzej na ten temat Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 834-835.

[26] „Piercing the corporate veil” lub „lifting the corporate veil”. Szerzej na ten temat Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 835.

[27] Por. P. Mankowski, w: European Commentaries on Private International Law, Brussel I Regulation, red. U. Magnus, P. Mankowski, München 2007, s. 188; J. Gołaczyński, Jurysdykcja, art. 7, nb. 68; E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 836.

[28] O dwoistości normy jurysdykcyjnej zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 837-838 oraz powołane orzecznictwo w przyp. 49.

[29] Zob. J. Gołaczyński, Jurysdykcja, art. 7, nb. 68.

[30] Tak J. Gołaczyński, Jurysdykcja, art. 7, nb. 66.

[31] Tak E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 837.

[32] Por. J. Gołaczyński, Jurysdykcja, art. 7, nb. 67 i tam powołane poglądy K. Weitza. Por. także K. Pornbacher, Jurysdykcja krajowa oraz uznawanie i wykonywanie orzeczeń sądowych w sprawach cywilnych i handlowych w Unii Europejskiej, PPH 2004, nr 6, s. 4–12, teza 2.

[33] Por. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 838.

[34] Przykładowo może być to miejsce, w którym doszło do bezprawnego ujawnienia informacji poufnych stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, tj. np. w siedzibie konkurencyjnej spółki.

[35] Tak E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 839.

[36] Por. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 841.

[37] Tak E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 842. Warto także zwrócić uwagę na wprowadzoną przez TSUE w sprawie Shevill tzw. zasadę mozaiki (mosaic principle), w myśl której roszczenie wytoczone w miejscu szkody może obejmować swoim zakresem tylko szkodę lub naruszenie powstałe w państwie forum – szerzej na ten temat E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 847-852.

[38] „Pojęcia »filii, agencji lub innego oddziału« podlegają wykładni autonomicznej. Pojęcia te należy ujmować szeroko. Obejmuje w szczególności każdą jednostkę gospodarczą, która nie ma osobowości prawnej (K. Piasecki, Komentarz do konwencji, s. 701). W świetle orzeczenia TS z 22.11.1978 r. w sprawie Somafer v. Saar-Ferngas (33/78, niepubl.) oznacza ośrodek działalności gospodarczej, który występuje na stałe, jako jednostka zamiejscowa centrali, posiada zarząd i jest tak wyposażony, że może dokonywać czynności z osobami trzecimi w taki sposób, iż chociaż osoby te wiedzą, że może zostać nawiązany stosunek prawny z centralą znajdującą się za granicą, to jednak nie muszą występować bezpośrednio do tej centrali, lecz mogą dokonać czynności z tym ośrodkiem, który pozostaje pod nadzorem i kierownictwem centrali.” – tak J. Gołaczyński, Jurysdykcja, art. 7, nb. 120.

[39] Zob. J. Gołaczyński, Jurysdykcja, art. 7, nb. 118.

[40] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 853.

[41] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 853.

[42] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 853-854.

[43] Por. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 854.

[44] Por. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 854.

[45] Zob. E. Figura-Góralczyk, Jurysdykcja, s. 854-855.